Kreta

Kuchnia grecka (kreteńska)

Data ostatniej modyfikacji: 18.01.2025

Skoro będzie o jedzeniu to nasuwa się pytanie z czym kojarzymy Grecję. Większość z nas odpowie śmiało, sałatka grecka. I tak i nie bo "wersja polska" różni się trochę od "wersji greckiej". Ale zacznijmy od tego czego można trochę pozazdrościć mieszkańcom Krety. Zdrowie, wieczną młodość, witalność i długie życie Kreteńczycy zawdzięczają swojej tradycyjnej kuchni opartej na oliwie z oliwek, warzywach, owocach i winie. Niektórzy nawet twierdzą, iż jest to wzorcowy model diety. A gwiazdą, najjaśniejsza z jasnych jest właśnie dobrej jakości oliwa z oliwek. Swój smak, kolor, aromat, walory zdrowotne i kulinarne zawdzięcza klimatowi, który występuje na Krecie oraz bogatemu doświadczeniu jej mieszkańców przy uprawie drzew oliwnych. Jest uważana za jedną z najlepszych na świecie, gdyż warunki panujące na Krecie są wręcz idealne. Dodam, iż 95 % produkowanej oliwy z oliwek na Krecie to „extra virgin” czyli najlepsza z najlepszych. Produkcja i konsumpcja oliwy z oliwek jest tradycją i sięga nawet czasów minojskich. Ciągnące się w nieskończoność gaje oliwne to właśnie ten skarb Krety.

Ale przejdźmy dalej bo ktoś może stwierdzić, iż kuchnia to przecież nie tylko oliwa. Pamiętajmy jednak, że to prawdziwa gwiazda i na niej opiera się przede wszystkim dieta mieszkańców Krety. Używana jest zarówno do gotowania, jak i jako dressing do sałatek czy świeżych warzyw. W połączeniu z lokalnym jęczmiennym sucharkiem często stanowi już kompletne danie. Dlatego też na pierwszy rzut oka można stwierdzić, iż kuchnia grecka jest prosta. I w tym tkwi cały jej sekret.
Ważną decyzja którą musimy podjąć jeszcze przed wyjazdem jest wybór formy wyżywienia. Czy będzie to wersja all inclusive, dwa posiłki czy tylko śniadania. Jedno jest pewne, warto wyjść poza hotel do pobliskiej tawerny. Greek salad, cretan salad, feta, graviera, myzithra, stakoboutyro, moussaka, baklavas Im dalej, tym brzmi bardziej tajemniczo. Ale nie trzeba się obawiać, wszystko jest jadalne i wypróbowane już przez tysiące turystów z całego świata. I co najważniejsze... smakowite. Idąc wzdłuż promenady niejednokrotnie usłyszymy zaproszenie do tawerny. Mieszkańcy Krety to baczni obserwatorzy. Starają się za wszelką cenę zgadnąć z jakiego pochodzimy kraju i przywitać nas we właściwym języku. Zapraszają, zachęcają. Nie szkoda im czasu by dokładnie przedstawić swoją ofertę. A wszystko z uśmiechem na twarzy.
Na początek dnia może dakos czyli kombinacja świeżych lokalnych produktów. To nic innego jak jęczmienny suchar, przetarte pomidory, ser feta bądź myzithra, oregano. A wszystko polewamy smakowitą i pachnącą oliwą z oliwek. Jeśli nie zaczynamy dnia w tawernie a w hotelowej restauracji warto poszukać i sprawdzić czy nasza wersja wycieczki all inclusive lub pakiet śniadania, kolacje również pozwoli nam zasmakować się w dakos.

Na małego głoda może sałatka grecka. Jak wcześniej już wspomniałam w przypadku tej pierwszej wersja polska i grecka różnią się. Wersja właściwa to pomidory, ogórek, papryka, cebula, słuszny plaster sera feta, kilka oliwek z pestką, oregano. Do tego podana oliwa i ocet w celu dalszych własnych kombinacji smakowych. Także nie spotkamy tam sałaty. Dobrym pomysłem na małą przekąskę może być także melon czy arbuz.

A co na obiad? Może moussaka czyli rodzaj zapiekanki przygotowanej na bazie mięsa mielonego, bakłażana a wszystko wykończone sosem beszamelowym. Albo kleftiko czyli jagnięcina zapiekana z warzywami i zawinięta w ciasto filo. Warto spróbować także dolmades czyli ryż z przyprawami, cebulą i pomidorami w liściach winogron bądź kolokithokeftedes placuszki z cukini z dodatkiem sera żółtego oraz fety, smażone w bułce tartej, podawane z jogurtem bądź tzatzykami. Tzatzyki czyli trio ogórek, jogurt i czosnek myślę nie trzeba nikomu przedstawiać. Możemy się też śmiało skierować w kierunku zup. I tutaj mamy spory wybór lecz najbardziej popularna będzie z pomidorów bądź cukini. A co do picia? Może woda mineralna czy świeży sok wyciskany z pomarańczy. A może ouzo? Ma swoich wielbicieli jak i przeciwników. A wszystko przez swój charakterystyczny anyżowy smak. Podawane w szklance z dużą ilości lodu i wodą.
Dobra wiadomość dla wielbicieli ryb i owoców morza. Jest bardzo dużo tawern na Krecie, które oferują seafood. Powinniśmy ich szukać blisko portu, gdyż z reguły tam są ulokowane. Właściciele tawern śmiało eksponują różne ryby, homary czy małże. Nam pozostawiają decyzję co mamy ochotę skonsumować z możliwością wyboru co do konkretnej sztuki.

A co na deser? Deser baklavas czy kadaifi znajdziemy w prawie każdej tawernie. Trzeba dodać, iż oba bardzo słodkie. Oba desery kamuflują swą słodycz niczym kameleon. Pierwsze to ciasta filo wypełnione migdałami, cynamonem, orzechami i goździkami. A wszystko wykończone miodem. Kadaifi to druga grecka słodkość. Również z miodem, orzechami, migdałami, goździkami i cynamonem. A wszystko starannie zapakowane w cieście kadaifi. Jednym słowem króluje miód. Do tego można zaproponować kawę grecką czy frappe. Dodam, że ta pierwsza to bardzo mała filiżanka mocnej, czarnej, parzonej kawy. Natomiast frappe to nic innego jak kawa rozpuszczalna zalana wodą, z dodatkiem lodu. Zamawiając ją na pewno usłyszymy pytanie czy z mlekiem i niewielką ilością cukru. W upalny dzień na Krecie napój ten może okazać się bezcenny, wart nawet więcej.
Przed opuszczeniem Krety warto spróbować różnych serów myzithra, graviera oraz feta czy stakoboutyro, rodzaj masła otrzymywany z owczego lub koziego mleka.

Kuchnia Grecka (Kreteńska) – Tabela Informacyjna

Kategoria	Informacje
Cechy charakterystyczne	Kuchnia oparta na oliwie z oliwek, warzywach, owocach i winie. Uważana za wzorcowy model diety. Oliwa z oliwek „extra virgin” stanowi aż 95% produkcji na Krecie.
Najważniejszy składnik	Oliwa z oliwek: najwyższej jakości, o wyjątkowym smaku, aromacie i właściwościach zdrowotnych. Używana do gotowania, sałatek, dressingów.
Typowe śniadania	Dakos: jęczmienny suchar, przetarte pomidory, ser feta lub myzithra, oregano, oliwa z oliwek.
Małe przekąski	- Sałatka grecka: pomidory, ogórek, papryka, cebula, ser feta, oliwki z pestką, oliwa, ocet. - Melon lub arbuz.
Typowe dania obiadowe	- Moussaka: zapiekanka z mięsa mielonego, bakłażana, sos beszamelowy. - Kleftiko: jagnięcina zapiekana z warzywami w cieście filo. - Dolmades: ryż z przyprawami w liściach winogron. - Kolokithokeftedes: placuszki z cukinii z fetą.
Zupy	Popularne zupy: z pomidorów, z cukinii.
Napoje	- Woda mineralna - Świeży sok pomarańczowy - Ouzo: anyżowy likier - Grecka kawa - Frappe: kawa rozpuszczalna z lodem
Ryby i owoce morza	Duży wybór w tawernach, zwłaszcza w pobliżu portów. Dostępne ryby, homary, małże. Klient ma możliwość wyboru konkretnej sztuki.
Desery	- Baklavas: ciasto filo z migdałami, orzechami, cynamonem, goździkami, miodem. - Kadaifi: podobne składniki, w cieście przypominającym cienkie nitki. Często podawane z grecką kawą.
Sery	- Feta: znany grecki ser. - Myzithra: świeży ser. - Graviera: dojrzewający ser. - Stakoboutyro: masło z owczego lub koziego mleka.
Wskazówki dla turystów	Warto spróbować lokalnych dań w tawernach, poza hotelowymi restauracjami. Kreteńska gościnność sprawia, że właściciele zachęcają do odwiedzin, prezentując swoje menu w wielu językach.

Gdzie spróbować lokalnych greckich i kreteńskich specjałów?

Podczas pobytu na Krecie, kulinarne doznania zaczynają się w lokalnych tawernach, gdzie można poczuć prawdziwą grecką gościnność. W wąskich uliczkach miasteczek lub przy promenadach znajdziemy miejsca serwujące klasyczne dania, takie jak moussaka, dolmades czy sałatka grecka – zawsze podane z najlepszą oliwą z oliwek. Tawerny w pobliżu portów to z kolei raj dla miłośników ryb i owoców morza. Świeże homary, małże czy dorady serwowane prosto z grilla to idealny wybór na kolację z widokiem na morze.
Nie można przegapić okazji, by odwiedzić lokalne winiarnie, które oferują degustacje win kreteńskich. To doskonały sposób na odkrycie różnorodności smaków regionu – od wytrawnych białych po słodkie muskaty. Na wieczorny spacer polecamy zajrzeć do cukierni, które kuszą deserami jak baklavas i kadaifi, wypełnionymi orzechami i miodem.
Niektóre tawerny organizują także wieczory tematyczne z pokazami gotowania, gdzie można nauczyć się przygotowywać tradycyjne dania pod okiem lokalnych mistrzów. Spacerując po targach, warto skosztować domowego sera graviera, miodu tymiankowego i świeżych oliwek – to smaki, które najlepiej oddają charakter Krety. Smakując lokalne specjały, poczujesz, jak blisko kuchnia łączy się z kulturą i historią tej wyjątkowej wyspy.